Program Edukacyjny "Instrukcja Powrotu"

Od 29 października do 28 listopada w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski trwa wystawa fotograficzna Łukasza Baksika „Macewy codziennego użytku“, której Autor dokumentuje sposoby wykorzystywania w Polsce żydowskich nagrobków m.in jako budulca murów czy chodników.

Towarzystwo Inicjatyw Twórczych "ę" w partnerstwie z Fundacją Uptown, organizatorem wystawy, realizuje Program Edukacyjny „Instrukcja Powrotu“, który wspiera lokalnych społeczników w pracy na rzecz powrotu macew na cmentarze żydowskie. Dokumentacja fotograficzna przeprowadzonych w ramach programu akcji przenoszenia i zabezpieczania macew na cmentarzach będzie prezentowana podczas wystawy w CSW.

W całej Polsce działają doświadczeni, lokalni animatorzy, przywracający w swoich środowiskach pamięć o żydowskich sąsiadach. To właśnie ich profesor Ireneusz Krzemiński nazywa „anty-antysemitami“. Towarzystwo Inicjatyw Twórczych „ę“ szanuje i wspiera ich działania. Do programu „Instukcja Powrotu“ zaprosiliśmy liderów oraz organizacje i instytucje z 10 miejscowości z całej Polski. W ramach naszych wspólnych działań powstało 10 tytułowych Instrukcji Powrotu, informujących o tym, jak można pomóc w powrocie macew na cmentarze. Instrukcje pojawiały się w przestrzeni publicznej w postaci dużych tablic, plakatów, ulotek, notatek w lokalnej prasie. Były narzędziem, które zaproponowaliśmy mieszkańcom miejscowości. Cieszyliśmy się za każdym razem, gdy ktoś zdecydował się z tego narzędzia skorzystać.

Przywracanie pamięci czy przypominanie o trudnej historii jest procesem niezwykle delikatnym. Łatwo go zakłócić. Dlatego decyzja Autora wystawy o podpisaniu zdjęć nazwami miejscowości nie jest nam bliska. Uważamy, że wskazywanie ich na mapie niesie za sobą groźbę stygmatyzacji. Pomimo to cenimy ich siłę i fakt, że ukazują skalę problemu. Niepokoją i zmuszają do refleksji. Udowadniają, że zjawisko „macew codziennego użytku” w równym stopniu dotyczy małych miejscowości co dużych miast.

Program Edukacyjny „Instrukcja Powrotu” pokazuje niewielki wycinek działań realizowanych w Polsce przez lokalnych animatorów na rzecz powrotu macew na cmentarze żydowskie . To im oddajemy teraz głos.

Do tej pory w ramach programu udało się przeprowadzić akcje zabezpieczania macew na cmentarzach w Międzyrzecu Podlaskim (akcja przeprowadzona przez międzyrzecką OSP "Stołpno"), Milejczycach (we współpracy z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Milejczycach i Urzędem Gminy Milejczyce) i w Rykach. Zapraszamy do obejrzenia dokumentacji fotograficznej z tych działań.


fot. Daniel Chrobak